مقدمه:
در تمامی جوامع امروزی انرژی یکی از مهم ترین و چالش برانگیزترین موضوعات محسوب می گردد و با توجه به سهم عمده بخش ساختمان تحولات چشم گیری در دهه های اخیر در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه در جهت بهبود وضعیت مصرف انرژی صورت گرفته است.
برای مثال انتظارات به جایی در جامعه مهندسی و نهادهای مرتبط با موضوع بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ایجاد شده که مطالبات مشخصی را در قوانین و آیین نامه های ملی مطرح کرده است. برای مثال در ماده ۱۸ قانون اصلاح الگوی مصرف و آیین نامه اجرایی آن لزوم بازنگری مقررات ملی به منظور تعیین رده انرژی و جهت گیری به سوی ساختمان سبز به عنوان یک وظیفه برای وزارت راه و شهرسازی مشخص گردیده است.
ویرایش حاضر که چهارمین ویرایش مبحث محسوب می گردد. دارای تغییرات مهمی است که اهم آنها عبارتند از:
- برای رعایت ضوابط آیین نامه ماده ۱۸ قانون اصلاح الگوی مصرف در ویرایش جدید سه رده انرزی به شرح زیر تعریف شده است:
- ساختمان های مطابق مبحث ۱۹(EC) پایین ترین رده انرژی تلقی می شود و دست یابی به این رده اجباری است.
- ساختمان کم انرژی (EC+) و ساختمان بسیار کم انرژی (EC++) رده های انرژی بالاتر هستند. تا زمانی که الزامی برای دستیابی به این رده ها در دیگر قوانین و آیین نامه ها مطرح نشده باشد. دست یابی به این رده ها اختیاری است. چنین الگویی در دیگر کشورها نیز در نظر گرفته شده است برای مثال در کشورهای اروپایی طراحی و اجرای “ساختمان های با مصرف انرژی نزدیک صفر” تا پایان سال ۲۰۱۸ اختیاری بود ولی از آغاز سال ۲۰۱۹ مطابق ضوابط جدید اروپا، لازم است طراحی و اجرای تمامی ساختمان های عمومی جدید مطابق ضوابط تعیین شده برای “ساختمان های با مصرف انرژی نزدیک صفر” باشد. لازم به ذکر است که علاوه بر این مقرر شده است که از پایان سال ۲۰۲۰ مبنای طراحی و اجرای تمامی ساختمان های نو “ساختمان های با مصرف انرژی نزدیک صفر” باشد.
- در ویرایش های پیشین دو روش طراحی پوسته خارجی ساختمان مطرح شده بود. در ویرایش جدید علاوه بر دو روش تجویزی و موازنه ای کارکردی دو روش دیگر تحت عناوین نیاز انرژی و کارایی انرژی نیز مطرح شده اند. لازم به ذکر است روش تجویزی ساده ترین روش و روش کارایی انرژی تخصصی ترین روش طراحی هستند. در عین حال کمترین گزینه ها در طراحی و بیشترین هزینه اجرا در حالت استفاده از روش تجویزی است. در حالی که بیشترین گزینه ها و حق انتخاب ها در طراحی و کمترین هزینه اجرا در صورتی قابل دست یابی است که از روش کارایی انرژی استفاده شود. توضیحات تکمیلی در این خصوص در بند ۱۹-۳-۲-۱ این مبحث ارائه شده است.
- فصل بندی مبحث بازبینی شده است. ضمن این که یک فصل به تعاریف اختصاص یافته است. فصل بندی بخش های مربوط به روش های طراحی نیز تغییر کرده است. و فصول ۵ تا ۸ هر یک به یکی از روش های مطرح شده اختصاص یافته اند و زیر فصل هایی تحت عنوان «پوسته خارجی»، «تأسیسات مکانیکی» و «تاسیسات برقی» برای هر یک از فصول مربوط به روش های طراحی در نظر گرفته شده است. علاوه بر این فصلی نیز تحت عنوان ضوابط اجباری در نظر گرفته شده است که حاوی ضوابطی است که در تمامی ساختمان ها باید رعایت شوند. در نتیجه پس از تصمیم گیری در خصوص روش طراحی ترجیحی کافی است. طراح در وهله اول از رعایت شدن ضوابط اجباری مطرح شده در فصل ۴ اطمینان حاصل نماید و سپس به فصل مربوط به روش انتخاب شده ۵ تا ۸ مراجعه نماید
- روش کارکردی ساختاری مشابه روش تجویزی پیدا کرده است و در نتیجه مقادیر متفاوتی برای ضریب انتقال حرارت مرجع ارائه شده است ساختار جدید این روش بدون آن که تغییر اساسی در آن صورت گرفته باشد، به طراح این امکان را می دهد که بدون نیاز به محاسبه پل های حرارتی و بدون نیاز به استفاده از ضرایب تعریف شده در پیوست 11 برای حالت عدم محاسبه پل حرارتی، طراحی پوسته خارجی را انجام دهد. علاوه بر این برخی کاستی ها از جمله وجود یک ضریب انتقال حرارت مرجع واحد برای دیوارها بام ها و کف های در تماس با فضای کنترل نشده بر طرف شده است.
- در ویرایش قبلی در طراحی تنها ضریب انتقال حرارت شیشه و یا پنجره در نظر گرفته می شد. در ویرایش جدید علاوه بر ضریب انتقال حرارت جهت گیری پنجره ضریب بهره گرمایی خورشیدی و همچنین نسبت ضریب عبور نور مرئی به ضریب بهره گرمایی خورشیدی نیز در طراحی تعیین کننده هستند. از طرف دیگر مشخصات در نظر گرفته شده برای ساختمان مرجع، برای مناطق سردسیر (نیاز گرمایی غالب) و گرمسیر (نیاز سرمایی غالب) و برای جهت های مختلف متفاوت است، تا جدار نورگذر در نظر گرفته شده برای ساختمان مرجع بیشترین انطباق را با منطقه اقلیمی مورد نظر داشته باشد.
- در بخش های مربوط به تأسیسات مکانیکی علاوه بر موارد مطرح شده در ویرایش قبلی موضوعات کلیدی دیگری نیز از جمله حداقل بازدهی تجهیزات کنترل و پایش بازیافت و ذخیره سازی انرزی مدنظر قرار گرفته است.
- در روش های مختلف طراحی ضوابط جدیدی برای بهره گیری از سیستم های بر پایه انرژی های تجدید پذیر در نظر گرفته شده است. علاوه بر این امکان جایگزینی استفاده از سیستم های بر پایه انرژی های تجدید پذیر با ارتقاء مشخصات حرارتی بام نیز پیش بینی شده است، که حق انتخاب مضاعفی را در اختیار طراح قرار می دهد.
- اهمیت ویژه ای به موضوع بهره گیری از روشنایی طبیعی معطوف شده است. تا علاوه بر ارتقاء شرایط محیط داخل مصرف روشنایی مصنوعی نیز تا حد ممکن کاهش باید.
- در بخش های مربوط به تاسیسات برقی علاوه بر توجه به روشنایی مصنوعی سیستم های کنترل و موتورها به موارد مهم دیگر نیز از جمله کاربرد سیستم های تولید همزمان، ترانسفورماتورها، مولدهای نیروی برق اضطراری، بانک های خازن، سیستم های اندازه گیری، آسانسورها و پلکان های برقی نیز پرداخته شده است.
- در پیوست ها تغییرات زیر صورت گرفته است:
- به جای مقادیر فیزیکی اصلی تعاریف و علائم پیوست 1، تحت عنوان فهرست واژگان در نظر گرفته شده است که حاوی واژه های معادل به زبان انگلیسی است.
- با توجه به تغییر الگوی طراحی شیشه ها و پنجره ها، پیوست “روش محاسبه شاخص خورشیدی” حذف گردیده است.
- پیوست جدیدی (پیوست5) تحت عنوان “برنامه زمانی بهره برداری ساکنین و عملکرد تجهیزات” برای ایجاد هماهنگی های لازم برای طراحی با استفاده از نرم افزارهای تخصصی اضافه شده است.
- روش محاسبه ضریب کاهش انتقال حرارت طرح که در ویرایش قبلی در فصل پوسته خارجی ساختمان آمده بود به پیوست ۶ منتقل شده است.
- در تمامی بخش های این مبحث برای استفاده هر چه آسان تر از متن آن بعضی از پاراگراف ها دارای سبک قلم یا پشت زمینه متفاوتی به شرح زیر هستند.
پشت زمینه خاکستری: توضیحات با توصیه های غیر الزامی
سبک قدم (فونت) ایتالیک Italic : الزامات مطرح در زمان اجرا
فهرست عناوین:
1- کلیات
2- تعاریف، گونه بندی ها و گروه بندی ها
3- مقررات کلی طراحی و اجرا
4- ضوابط اجباری
5- روش تجویزی
6- روش موازنه ای (کارکردی)
7- روش نیاز انرژی ساختمان
8- روش کارایی انرژی ساختمان
پیوست1: فهرست واژگان
پیوست2: روش تعیین گروه اینرسی حرارتی ساختمان
پیوست3: گونه بندی درجه انرژی (گرمایی_سرمایی) سالانه شهرهای ایران
پیوست4: گونه بندی کاربری و گروه ساختمان ها
پیوست5: برنامه زمانی بهره برداری ساکنین و عملکرد تجهیزات
پیوست6: روش محاسبه ضریب کاهش انتقال حرارت طرح
پیوست7: ضرایب هدایت حرارت مصالح متداول
پیوست8: مقاومت حرارتی لایه های هوا و قطعات ساختمانی
پیوست9: ضرایب انتقال حرارت جدارهای نورگذر و بازشوها
پیوست10: سایه بان ها
پیوست11: روش های محاسبه پل های حرارتی
پیوست12: اطلاعات تکمیلی در خصوص تاسیسات الکتریکی
پیوست13: استانداردها و آیین نامه های مرجع
