مقدمه:
استفاده از مصالح بنایی در اجرای ساختمان ها از دیر باز در ایران رواج داشته است. اکثر ساختمان های موجود در کشور به ویژه در شهرهای کوچک بخش ها روستاها و هم چنین در بافت های فرسوده و قدیمی کلان شهرها از نوع مصالح بنایی می باشند. آسیب پذیر بودن این ساختمان ها در زمین لرزه های گذشته که عمدتا ناشی از عدم رعایت صحیح ضوابط فنی می باشد، اهمیت تدوین به روزرسانی و ترویج مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان را آشکار می سازد.
اولین کمیته تخصصی مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، تحت عنوان ساختمان های مصالح بنایی در سال ۱۳۷۶ شروع به فعالیت نمود در ابتدا با توجه به رواج اجرای سنتی این نوع ساختمان در ایران که عمدتا مغایر با ضوابط فنی ساختمان های مقاوم در برابر زلزله می باشد.
کمیته تخصصی تصمیم گرفت این مبحث را بر اساس تجربیات بومی و امکانات موجود در کشور بومی سازی نماید و طی مباحث جداگانه ساختمان های آجری، خشتی و سنگی غیر مسلح و کلاف دار مبحث را بر مبنای نیاز آن زمان جامعه مهندسی ایران تدوین و در سال ۱۳۸۴ ارایه نمود. با پیشرفت صنعت ساخت و ساز و فراهم گردیدن امکان استفاده از مصالح جدید در اقصی نقاط کشور در ویرایش دوم مبحث، مباحث ساختمان های سنتی خستی سنگی و آجری غیر مسلحت جمیع و محدود تر گردیده و جهت آشنایی جامعه مهندسان، مبحث بهایی مسلح به صورت مقدماتی و محدود وارد مبحث گردید.
با توجه به اهتمام جدی دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان جهت بازنگری و بروز نمودن مباحث، پس از تدوین آخرین ویرایش مبحث هشتم در سال ۱۳۹۲، کمیته جدید مبحث، بلافاصله ارزیابی و بازنگری مبحث را آغاز نمود. در مسیر به روز رسانی صحت و همگام کردن آن با آیین نامه های معتبر بین المللی و نیاز امروز صنعت ساختمان کشور، در ویرایش جدید، بحث ساختمان های بنایی مسلح به صورت جامع ارایه شده است. همچنین، با توجه به وجود امکانات فنی و اقتصادی ساخت ساختمان های بنایی با کلاف در اقصی نقاط کشور و نظر به آسیب پذیر بودن ساختمان های بنایی سنتی غیر مسلح (بدون كلاف)، بحث اخیر از مبحث هشتم حذف شده است.
با برگزاری جلسات متعدد کمیته تخصصی پیش نویسی ویرایش جدید این مبحث آماده شد و در معرض نظر خواهی صاحب نظران و مهندسان قرار گرفت و به تصویب شورای تدوین مقررات ملی ساختمان رسید در این ویرایش نسبت به ویرایش پیشین تغییرات زیر انجام شده است:
در فصل اول ویرایش جدید تعاریف اولیه مورد نیاز این مبحث در مقایسه با ویرایش قبلی به میزان قابل ملاحظه ای گسترده تر ارائه شده است. هم چنین با توجه به روابط طراحی ارائه شده در فصل چهارم و فصل های دیگر مبحث، علائم اختصاری مورد استفاده در مبحث در ویرایش جدید این فصل تعریف شده اند.
فصل دوم از ویرایش جدید به معرفی خصوصیات مصالح مورد استفاده می پردازد که نسبت به ویرایش پیشین مفصل تر بوده و اطلاعات بیشتری در رابطه با انواع و ویژگی های مصالح در اختیار مهندسان قرار می دهد.
در ویرایش جدید این مبحث، فصل سوم تحت عنوان “ضوابط عمومی مورد بازنگری مفصل قرار گرفته است، به ویژه ضوابط مربوط به اعضای غیر سازه ای به صورت مبسوط در این فصل گنجانده شده است.
فصل چهارم ویرایش جدید به ارائه ضوابط ساختمان های بنایی مسلح” اختصاص داده شده است. این ساختمان ها با توجه به عملکرد مناسب در برابر زلزله در کشورهای پیشرفته لرزه خیز نیز مورد استفاده قرار می گیرند. لذا کمیته بازنگری مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان وقت قابل ملاحظه ای را صرف تکمیل و گسترش این فصل از مبحث نموده و با افزودن مباحث مربوط به بارگذاری، تحلیل و طراحی ساختمان های بنایی مسلح به روش مقاومت نهایی، مجموعه ای کامل در اختیار جامعه مهندسان قرار داده است. امید است تکمیل این فصل از مبحث، مشوقی باشد برای استفاده گسترده از ساختمان بنایی مسلح در ایران.
فصل پنجم ویرایش جدید مبحث، تحت عنوان ساختمان های بنایی با کلاف”، بطور کلی دوباره نویسی شده است. این فصل نسبت به ویرایش قبلی گسترش قابل ملاحظه ای یافته و بسیاری از ابهامات و کمبودهای موجود بر طرف اگر دیده است.
همان گونه که اشاره شد، در ویرایش جدید مبحث، فصل ششم ویرایش قبلی تحت عنوان ساختمان های بنایی غیر مسلح حذف و قسمت هایی از فصل حذف شده شامل اجرای انواع سقف ها به فصل پنجم ویرایش جدید افزوده شده است.
فهرست عناوین:
1- کلیات
2- مشخصات مصالح و کنترل کیفیت
3- ضوابط عمومی
4- ساختمان های بنایی مسلح
5- ساختمان های بنایی با کلاف
پیوست شماره ۱: استانداردهای ملی ایران مرتبط با مبحث 8
پیوست شماره ۲: طراحی به روش تنش مجاز
پیوست شماره ۳: واژه نامه
