مقدمه:
محافظت ساختمان ها در برابر آتش سوزی از ابعاد ایمنی جانی مالی و منافع ملی از ضروری ترین نیازها و الزامات در طرح و اجرای ساختمان ها است. علوم و مهندسی ایمنی در برابر آتش از موضوعات مهمی محسوب می شود که در دهه های اخیر در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دانش فنی و فناوری های ایمنی در برابر آتش در دنیا به سرعت در حال رشد است. این موضوع فقط به ساختمان های متعارف محدود نمی شود و زمینه های متعدد دیگر در کشور مانند سیستم های حمل و نقل و سازه های خاص همگی نیازمند تحقیقات و فناوری های ایمنی در برابر آتش هستند.
علاوه بر آن با توجه به نیازهای متعدد در صنعت ساختمان کشور و رویکرد به سمت اهدافی نظیر سبک سازی مقاوم سازی عایق کاری حرارتی و کاربرد مواد پلیمری و کامپوزیت ها در ساختمان که باعث افزایش خطر پذیری حریق شده از مراکز تحقیقاتی انتظار می رود راه حل های کاربردی برای ایمنی این محصولات در برابر آتش ارائه نمایند. از جمله تهیه مقررات استانداردها، دستورالعمل ها و آیین نامه های تخصصی برای تأمین سطح مناسب ایمنی در برابر آتش در ساختمان ها و ترویج فناوری های محافظت در برابر آتش ضروری است.
به این موضوع باید گرایش های جدید مقررات و استانداردها در دنیا به سمت الزامات پایه عملکردی و راه حل های مهندسی را اضافه کرد که در سال های اخیر حوزه های جدید و تخصصی را در تحقیقات مهندسی آتش گشوده است و در کشور ما نیز باید در آینده نزدیک مورد توجه جدی تری قرار گیرد.
ویرایش حاضر از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان نسبت به ویرایش های قبلی به نحو قابل توجهی تکمیل شده تا به صورت بهتری پاسخگوی نیازهای جامعه مهندسی باشد. پیش از هر چیز ساختار مبحث در این ویرایش به صورت مفهومی نظم داده شده مطالب در فصل های تخصصی مربوط به خود ارائه شده است. دسته بندی تصرف ها که برای بسیاری از الزامات مورد نیاز است در این ویرایش ارائه شده است.
دسته بندی ساختارها از نظر مقاومت در برابر آتش محدودیت های ابعادی ساختمان ها بسته به مقاومت عناصر آن ها در برابر آتش نصب سیستم های کشف و اعلام حریق مشخصات راه های خروج رفتار مصالح نازک کاری و نما در برابر آتش، کنترل و محافظت مصالح پلیمری از نظر خطر پذیری در برابر آتش مقاومت در برابر آتش برای اجزای سازه ای و جدا کننده ها آتش بندی فضاهای جداسازی شده، محافظت در برابر دود.
نصب سیستم های اطفا و سایر مسائل مهم در یک فصل بندی منطقی و مفهومی ارائه شده اند. به علاوه ضوابط مربوط به برخی فضاها و ساختمان های خاص مانند آتریوم ها، ساختمان های عمیق و پارکینگ ها در این ویرایش ارائه شده است. همچنین تجربیات و بازخوردهای جامعه مهندسی در سال های قبل از طرق مختلف دریافت و بهره برداری شد. برخی اصلاحات مورد نیاز در ویرایش های قبلی اعم از رفع اشکال تعديل سطح الزامات افزودن گزینه های طراحی و یا شفاف سازی برخی بندها در این ویرایش انجام شده است. همچنین هماهنگی های بیشتری با کمیته های تخصصی سایر مباحث از جنبه های فنی و واژه شناسی صورت گرفت.
یکی از پیشرفتهای مهم در این ویرایش تدوین ضوابط دسته بندی مصالح نازک کاری و نما از نظر رفتار در برابر آتش و تعیین الزامات کاربردی برای آن ها بود. این موضوع همچنین برای مصالح قوم پلیمری صورت گرفت و ضوابط آنها ارائه شده است. نیازی به توضیح نیست که یکی از مهمترین عوامل گسترش حریق در ساختمان ها و تلفات و خسارات ناشی از آنها کاربرد مصالح قابل اشتعال و یا استفاده ناصحیح از مصالح با جزئیات اجرایی غلط است که در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان برای اولین بار ضوابط آنها تا حدود زیادی ارائه شده و قدم مهمی در جهت ارتقاء سطح ایمنی در برابر آتش در کشور تلقی می گردد.
در این ویرایش تلاش شد تا سطح الزامات و نیز دامنه اجباری شدن آنها در یک فرآیند منطقی و با در نظر گرفتن شرایط کشور از جنبه های مختلف اقتصادی فنی و دسترسی به فناوری های مورد نیاز در نظر گرفته شده برخی از الزامات تنها برای ساختمان های عمومی و یا با ارتفاع زیاد اجباری شده است. بدیهی است با پیشرفت سطح فناوری و عمومی تر شدن کاربرد محصولات محافظت کننده در برابر آتش و دریافت بازخوردهای مناسب از این جهت می توان در ویرایش های بعدی دامنه اعمال مقررات ملی ساختمان را به نحو متناسب افزایش داد.
با وجود پیشرفت های به عمل آمده در سالهای اخیر، هنوز مقررات تخصصی محافظت در برابر آتش و مدارک فنی پشتیبان آن نیاز به توسعه و تکمیل دارد که امید است در سال های پیش روی با سرعت بیشتری نسبت به قبل شاهد آن باشیم، قطعا بازخورد اثرها و نظرهای متخصصین و دست اندر کاران راه گشای تکمیل و توسعه مبحث در ویرایش های بعدی خواهد بود.
در حال حاضر تهیه دستور العمل های طراحی و نصب برای سیستم های اطفاء خودکار و لوله های قائم آتش نشانی در زیر کمیته های تخصصی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در دست تدوین است که امید است به زودی و پس از تصویب نهایی در شورای تدوین مقررات ملی ساختمان تحت عنوان مدارک فنی پشتیبان مبحث به جامعه فنی ارائه شود. قطعاً تهیه راهنما برای مبحث نیز از الویت مهم برخوردار است و از جمله ارائه اطلاعات در خصوص مصالح و سیستم های متعارف برای کاهش هزینه ها و تسهیل طراحی در راهنمای مبحث مورد توجه قرار خواهد گرفت.
فهرست عناوین:
1- کلیات
2- تقسیم بندی تصرف های ساختمانی
3- دسته بندی انواع ساختارها
4- محدودیت‌های ارتفاع و مساحت ساختمانها
5- سیستم‌های کشف و اعلام حریق
6- راه‌های خروج از بنا و فرار از حریق
7- الزامات واکنش در برابر آتش برای مصالح، نازک‌کاری داخلی و نما
8- مقاومت در برابر آتش
9- سیستم‌های اطفاء حریق و کنترل دود
10- ضوابط اختصاصی ساختمان‌های بلند مرتبه
11- ضوابط فضاها و ساختمان‌های خاص
12- ضوابط اختصاصی دسترسی نیروهای آتش‌نشانی
