مقدمه:
در حال حاضر اکثریت قاطع ساختمان های کشور را ساختمان هایی تشکیل می دهند که در دهه های گذشته ساخته شده و نیازمند ارزیابی و در صورت لزوم ارتقاء ایمنی بر اساس ضوابط حداقلی قابل قبول روز هستند. همچنین ساختمان های زیادی با کاربری های مختلف در کشور وجود دارند که دارای قدمت بیش از ۲۵ سال بوده و اکثر آنها در زمانی ساخته شده اند که مقررات ملی ساختمان به شکل فعلی وجود نداشته و طراحی و ساخت آنها تابع ضوابط و مقررات زمان خود بوده است.
بررسی های میدانی نشان می دهد که بسیاری از این ساختمان ها طی مرور زمان از لحاظ عملکرد سازه و پیشگیری از حریق دارای ضعف های زیادی شده اند. بنابراین وجود ضوابطی برای ارزیابی وضع موجود و تلاش برای ارتقای ایمنی و کاهش خطر پذیری امری ضروری است. از آنجا که ارتقای سطح ایمنی ساختمان های قدیمی به سطح ایمنی ساختمان های نوساز در برخی موارد غیر ممکن و یا غیر اقتصادی می باشد.
لذا در تهیه این ضوابط صرفاً ارتقاء تراز ایمنی ساختمان ها به حد قابل قبول مورد توجه قرار گرفته است تا از این طریق بتوان ضمن رعایت الزامات حیاتی و مؤثر مقررات ملی ساختمان در زمینه ایمنی سازه و حریق، صرفه اقتصادی را نیز تامین کرده و از بروز خسارات شدید پیشگیری نمود.
این دستور کار و راهنما با عنوان ارزیابی ایمنی و بهسازی ساختمان های موجود، با اهداف یاد شده و برای اولین بار در سال ۱۴۰۳ و مشتمل بر دو بخش سازه و ایمنی در برابر آتش تدوین و ابلاغ شده است. در بخش اول ضوابط ارزیابی و بهسازی سازه ساختمان های موجود تحت اثر بارهای ثقلی و زلزله و همچنین در موارد لازم در برابر سایر بارهای مهم از قبیل بار سیل، آتش سوزی و انفجار و در بخش دوم، ضوابط ایمنی در برابر آتش ارائه شده است.
در تهیه این راهنما از کلیه تجارب دو دهه اخیر کشور در زمینه بهسازی ساختمان ها و نیز از معتبرترین دستور العمل های موجود داخلی و بین المللی بهره برداری شده است. در این راهنما ارائه جزئیات روش های بهسازی مورد نظر نبوده و صرفا به ارائه ضوابط مورد نیاز پرداخته شده است.
موضوع مهم ارزیابی و بهسازی ساختمان های موجود با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی در حوزه های معماری، تاسیسات برقی و مکانیکی به زودی تدوین و ابلاغ خواهد شد.
حوزه شمول این دستور کار در اولویت نخست ساختمان های بلند واقع در کلان شهرها، مراکز درمانی مشمول “دستورالعمل اجرایی ایمن سازی مراکز درمانی” مصوب 14/12/1401 ستاد ملی مدیریت بحران تاسیسات گردشگری موضوع ماده ۴ آیین نامه حمایت از ایمن سازی تاسیسات گردشگری و در اولویت دوم سایر ساختمان های مهم اعم از مسکونی و عمومی می باشد.
فهرست عناوین:
بخش الف: ارزیابی و بهسازی سازه ساختمان‌های موجود
الف- ۱ کلیات
الف-۱-۱ هدف
الف-۱-۲ دامنه کاربرد
الف-۱-۳ انواع سازه ساختمان‌ها
الف-۱-۴ دسته‌بندی ساختمان‌ها
الف-۱-۵ انواع بارگذاری برای ارزیابی رفتار سازه ساختمان‌ها
الف-۱-۶ عملکرد مورد نظر سازه ساختمان‌ها
الف-۱-۷ مراحل ارزیابی و بهسازی ساختمان‌ها
الف-۱-۸ جمع‌آوری اطلاعات و بازرسی و آزمایش
الف-۲ بازرسی و جمع‌آوری اطلاعات
الف-۲-۱ مقدمه
الف-۲-۲ بازرسی وضعیت موجود
الف-۲-۳ مشخصات مصالح
الف-۲-۴ آزمایش‌ها
الف-۲-۵ بررسی شرایط ساختگاه
الف-۲-۶ بررسی شرایط خاک
الف-۲-۷ بررسی ساختمان‌های مجاور
الف-۳ ارزیابی کیفی وضعیت سازه و اجزای غیرسازه‌ای معماری
الف-۳-۱ مقدمه
الف-۳-۲ جمع‌آوری اطلاعات
الف-۳-۳ شاخص آسیب‌پذیری ساختمان
الف-۳-۴ شاخص آسیب‌پذیری در برابر بارهای ثقلی
الف-۳-۵ شاخص آسیب‌پذیری عمومی لرزه‌ای
الف-۳-۶ شاخص الزامات لرزه‌ای خاص سیستم سازه‌ای
الف-۳-۷ شاخص آسیب‌پذیری اجزاء غیرسازه‌ای معماری
الف-۳-۸ شاخص آسیب‌پذیری در برابر سایر بارها
الف-۴ ارزیابی سازه تحت بارهای ثقلی
الف-۴-۱ مقدمه
الف-۴-۲ سطوح عملکرد سازه ساختمان تحت اثر بارهای ثقلی
الف-۴-۳ بارهای مورد
الف-۴-۴ تعیین مقادیر بارها
الف-۴-۵ ترکیب بارها
الف-۴-۶ ملاحظات مدلسازی و تحلیل سازه
الف-۴-۷ اثر دیوارها و میانقاب‌های مصالح بنایی در باربری ثقلی
الف-۴-۸ شالوده و پی ساختمان
الف-۴-۹ مقاومت طراحی اعضا و اجزا
الف-۵ ارزیابی سازه تحت اثر زلزله
الف-۵-۱ مقدمه
الف-۵-۲ تعاریف
الف-۵-۳ طیف شتاب
الف-۵-۴ انواع سازه‌ها و ملاحظات مدلسازی
الف-۵-۵ ارزیابی مقدماتی سختی و ظرفیت
الف-۵-۶ روش‌های تفصیلی ارزیابی لرزه‌ای سازه‌ها به صورت کمی
الف-۵-۷ سطح ۱ محاسبات تفصیلی
الف-۵-۸ سطح ۲ محاسبات تفصیلی
الف-۵-۹ سطح ۳ محاسبات تفصیلی
الف-۶ ارزیابی سازه تحت اثر سایر بارها
الف-۶-۱ مقدمه
الف-۶-۲ سطوح عملکرد سازه ساختمان تحت اثر سایر بارها
الف-۶-۳ ارزیابی سازه تحت اثر باد
الف-۶-۴ ارزیابی سازه تحت اثر سیل
الف-۶-۵ ارزیابی سازه تحت اثر آتش
الف-۶-۶ ارزیابی سازه تحت اثر انفجار
بخش ب: ارزیابی و بهسازی ساختمان‌های موجود از نظر ایمنی در برابر آتش
ب-۱ کلیات
ب-۱-۱ کلیات
ب-۱-۲ هدف و دامنه کاربرد
ب-۱-۳ مقدمه
ب-۱-۴ مسئولیت ارزیابی خطرپذیری حریق
ب-۱-۵ درجه‌بندی اهمیت ساختمان‌ها
ب-۱-۶ تعاریف
ب-۲ ضوابط تجویزی برای ساختمان‌های در دست تغییرات
ب-۲-۱ مقدمه
ب-۲-۲ ضوابط تجویزی
ب-۲-۳ افزایش بنا
ب-۲-۴ تغییر تصرف
ب-۲-۵ تغییرات
ب-۳ اصول روش ارزیابی خطرپذیری حریق
ب-۳-۱ مفاهیم خطر حریق و خطرپذیری حریق
ب-۳-۲ معرفی اصول روش ارزیابی خطرپذیری حریق
ب-۳-۳ ارزیابی در شرایط بهره‌برداری عادی
ب-۳-۴ جمع‌آوری اطلاعات ساختمان
ب-۳-۵ مستندسازی ارزیابی خطرپذیری حریق
ب-۴ مراحل ارزیابی خطرپذیری حریق
ب-۴-۱ اطلاعات مربوط به ساختمان متصرف‌ها و فرایندها
ب-۴-۲ شناسایی مخاطرات حریق و راه‌های حذف یا کنترل آنها
ب-۴-۳ ارزیابی احتمال وقوع حریق
ب-۴-۴ ارزیابی تدابیر محافظت در برابر آتش
ب-۴-۵ ارزیابی مدیریت ایمنی حریق
ب-۴-۶ ارزیابی عواقب احتمالی حریق
ب-۴-۷ ارزیابی خطرپذیری حریق
ب-۴-۸ تنظیم برنامه عملیاتی
ب-۴-۹ بازبینی دوره‌ای ارزیابی‌های خطرپذیری حریق
ب-۵ روش امتیازدهی تدابیر محافظت در برابر آتش
ب-۵-۱ مشخصات کالبدی ساختمان
ب-۵-۲ سیستم کشف و اعلام حریق
ب-۵-۳ مسیرهای فرار از حریق
ب-۵-۴ مصالح و نازک‌کاری‌های داخلی
ب-۵-۵ مصالح و سیستم نما
ب-۵-۶ سازه و ساختار باربر
ب-۵-۷ منطقه‌بندی (زون‌بندی) حریق
ب-۵-۸ جداسازی فضاهای مستقل
ب-۵-۹ دوربندی گشودگی‌های قائم
ب-۵-۱۰ درهای راه خروج
ب-۵-۱۱ آتش‌بندی در منافذ و درزهای موجود در داخل اجزای جداسازی
ب-۵-۱۲ محافظت فضاهای حادثه‌خیز فرعی
ب-۵-۱۳ لوله قائم آتش‌نشانی و سیستم اطفاء حریق خودکار
ب-۵-۱۴ خدمات آتش‌نشانی
ب-۵-۱۵ آسانسور و لابی دسترسی آتش‌نشان
ب-۵-۱۶ سیستم کنترل دود
ب-۵-۱۷ حداقل امتیاز الزامی
پیوست‌ها
