1- آنچه در این آموزش خواهیم خواند…
در آموزش‌های مطالعه موردی (Case Study) به بررسی موردی انواع پروژه‌های عمرانی در حوادث و بلایای طبیعی همچنین به بررسی موردی انواع کلان پروژه‌های عمرانی و روش‌های اجرای خاص هرکدام می‌پردازیم. مدتی قبل ویدیویی از سازه‌ای که به وسیله کشش با کابل تخریب می‌شد، وایرال شد. در این آموزش به بررسی تخریب ساختمان با استفاده از کابل کششی بر اساس آیین نامه و صحیح بودن یا نبودن این اقدام در آیین‌نامه‌های داخلی و خارجی می‌پردازیم.
2- مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان
ابتدا به سراغ مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا) می‌رویم. در مورد تخریب و به خصوص تخریب با کابل دو بند زیر از این آیین‌نامه را داریم.
3- آیین نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی
در آیین نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی مصوب شورای عالی حفاظت فنی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهار ماده زیر درمورد مقدمات عملیات تخریب و اصول کلی تخریب آورده شده است.
4- نشریه شماره 55
در نشریه شماره 55 (مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی) در دو بند زیر در مورد تخریب ساختمان‌ها و حفاظت از تاسیسات موجود صحبت شده است.
بند 26-12 این نشریه در مورد دستورالعمل‌های ایمنی و حفاظتی ضمن کار تخریب صحبت شده است.
بند 26-12-2 نشریه 55 نیز نکاتی برای انجام عملیات تخریب آورده است که مطالب زیر را از این بخش خواهیم خواند.
5- دستورالعمل تخریب استاندارد بریتانیا (Code of practice for demolition)
در این آیین نامه انواع روش‌های تخریب آورده شده است که در اینجا تنها بحث تخریب با کابل را مطالعه می‌کنیم.
ترجمه این بند از آیین نامه را در زیر داریم:
توجه: این روش تخریب مکانیکی شامل اتصال کابل به یک سازه، معمولاً از فولاد، و کشیدن سازه از پیش ضعیف شده است. نتایج ارزیابی ریسک و در دسترس بودن بسیاری از روش های تخریب دیگر باید نشان دهد که آیا کشیدن کابل سیمی مناسب است یا خیر. با این حال، کابل کششی نباید روی سازه‌های بنایی استفاده شود.
هنگام انجام ارزیابی ریسک، ملاحظات زیر باید لحاظ شود:
الف) کشیدن کابل باید فقط در سازه‌هایی استفاده شود که امکان اتصال ایمن کابل‌ها وجود دارد.
ب) تهیه کابل دوم در صورت پاره شدن یا جدا شدن کابل اول.
ج) کابل‌ها باید قبل از هر گونه تضعیف سازی سازه وصل شوند.
د) فقط باید از کابل‌های فولادی استفاده شود و این کابل‌ها باید برای اطمینان از مناسب بودن آنها برای هدف مورد بازرسی قرار گیرند.
ه) تهیه کابل های مهار کننده برای جلوگیری از فروریختن زودرس قبل از شروع کشش، از قبل از تضعیف سازی سازه تا تکمیل آن.
و) در منطقه طراحی شده برای تخریب باید احتمال خرابی و پارگی کابل‌ها در نظر گرفته شود.
ز) طول کابل به گونه‌ای باشد که ماشین کشنده و اپراتورها از خط مستقیم سقوط سازه خارج باشند.
ح) حفاظت از اپراتور ماشین کشنده در برابر خرابی سیستم کابل، و همچنین مواد تخریب پیش بینی شده با موقعیت مناسب.
اگر تلاش برای ایجاد فروپاشی ناموفق باشد، پس از ارزیابی وضعیت فعلی پایداری سازه، باید یک روش جایگزین از راه دور برای تخریب انتخاب و استفاده شود. احتیاط نزدیک شدن به سازه برای هر کسی ممکن است خطرناک باشد.
در بند زیر نیز در مورد تخریب دودکش‌ها با کابل کششی صحبت شده است. در صورت تخریب دودکش با کابل، باید قبل از تخریب دو کابل فولادی با زاویه واگرایی مناسب وصل شود تا از کنترل خط سقوط اطمینان حاصل شود. کابل‌ها باید سفت شوند و کابل طرف مقابل خط سقوط باید به طور سیستماتیک در زمان مناسب در عملیات تخریب قطع شود.
6- استاندارد هنگ کنگ برای تخریب سازه‌ها (Code of practice for demolition of buildings)
درباره تخریب با کابل کششی در این آیین نامه بند زیر بحث کرده است.
ترجمه این بند از آیین نامه را در زیر داریم:
(د) روش مکانیکی با کابل کششی
تخریب مکانیکی با کشیدن کابل عموماً شامل استفاده از یک دستگاه کشنده مجهز به کابل فولادی سنگین برای پایین کشیدن اعضای سازه است. شرایط ویژه برای کابل در موارد زیر ذکر شده است:
(1) فاصله ایمنی 1.5 برابر ارتفاع عنصری که باید تخریب شود باید بین ماشین و ساختمان در طول کشیدن حفظ شود.
(2) ماشین باید همیشه در طول عملیات کشیدن به موازات خط کشش حرکت کند.
(3) در صورتی که کشیدن توسط یک قرقره انجام شود، قرقره باید به‌صورت ایمن مهار شود.
(4) کابل یا زنجیر باید از فولادی با مقاومت کششی حداقل 4 برابر نیروی نظری مورد نیاز برای انجام کشش باشد.
(5) کابل مورد استفاده برای عملیات باید حداقل دو بار در روز از نظر سایش و آسیب بررسی شود و در صورت لزوم جایگزین شود.
(6) هر لبه تیز که قرار است توسط کابل کشیده شود باید محافظت شود تا احتمال بریدن یا ساییدگی کابل در حین کشیدن به حداقل برسد.
(7) پایین دیوار ممکن است با مراقبت و محافظت از قبل ضعیف شود تا از فروپاشی کنترل شده اطمینان حاصل شود.
(8) کشیدن کابل باید به ساختمانهایی با ارتفاع کمتر از 15 متر محدود شود.
(9) همه کارگران باید از ناحیه ای که کابل یا سیم در دسترس است در صورت پاره شدن آن دور بمانند
محدودیت‌های ذکر شده در شکل زیر نیز آورده شده است.
7- آیین نامه کارهای تخریبی کوئینزلند استرالیا (Workplace Health and Safety Queensland)
در این آیین‌نامه برای تخریب با کشیدن با کابل، تسمه و زنجیر بند زیر آورده شده است.
ترجمه این بند از آیین نامه را در زیر داریم:
کشیدن با کابل، تسمه و زنجیر
در صورت استفاده از کابل، تسمه و زنجیر برای تخریب سازه، دستگاه کشش باید برای بکسل طراحی شده و به اندازه کافی سنگین باشد که کشش لازم را بدون لغزش یا بلند شدن از سطحی که روی آن قرار دارد اعمال کند.
کابل، تسمه یا زنجیر باید به اندازه کافی بلند باشد تا اطمینان حاصل شود که فاصله افقی از کار تخریب تا محیط کشش حداقل دو برابر ارتفاع بالاترین قسمتی است که باید کشیده شود.
هیچ فردی نباید در موقعیتی قرار گیرد که در صورت خرابی، کابل، تسمه یا زنجیر به او برخورد کند.
اپراتور دستگاه باید از پارگی کابل و نخاله‌های پرتاب شده محافظت شود.
مناطق محافظت شده باید در صورت لزوم ایجاد شود تا از ایمنی افرادی که در کار تخریب یا در مجاورت آن کار می‌کنند محافظت شود.
قبل از شروع کشیدن دیوار، دیوار باید با توجه به ارتفاع، عرض و ساختار آنها به قسمت های مناسب بریده شود. اگر جداسازی این بخش ها امکان پذیر نیست، زنجیرها یا کابل‌ها باید قبل از اولین کشش به بخش های مربوطه وصل شوند.
انتهای آزاد زنجیر یا کابل‌ها باید در فاصله ای مطمئن از سازه قرار گیرند.
میلگردهای تقویت کننده عمودی نباید تا زمانی که دیوار کشیده شود بریده شوند. کلیه کابل‌ها، تسمه‌ها و زنجیرهای
مورد استفاده در تخریب مکانیکی باید با استانداردهای مربوطه مطابقت داشته باشند.
اطلاعات بیشتر در مورد مشخصات کابل‌ها، تسمه و زنجیر را می توان در موارد زیر مشاهده کرد: …
8- پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آدیس آبابا (اتیوپی)
موضوع این پایان‌نامه بررسی شیوه های تخریب ساختمان و اقدامات ایمنی در پروژه‌های منتخب آدیس آبابا (مطالعه موردی) می‌باشد. در این پایان‌نامه شیوه‌های مختلف تخریب را شرح داده است که یکی از آنها تخریب با کابل کششی می‌باشد.
بند زیر در زمینه تخریب با کابل در این پایان‌نامه آمده است.
ترجمه این بند از پایان‌نامه را در زیر داریم:
کابل کششی
این تکنیک تخریب مکانیکی شامل اتصال کابل به یک سازه، معمولاً از فولاد و کشیدن سازه از پیش ضعیف شده است. (BS 6187.2000)
این تکنیک برای جدا کردن ساختمان ها زمانی مناسب است که فضای خالی کافی باشد.
کابل‌هایی با قطر حداقل 16 میلی‌متر معمولاً با ضریب ایمنی استفاده می‌شوند. فاصله ایمنی 1.5 برابر ارتفاع عنصری که باید تخریب شود باید بین ماشین و ساختمان در حین کشیدن حفظ شود. (Hong Kong Cood 2004)
بازوی بیل مکانیکی نیز می‌تواند نیروی مورد نیاز کشش کابل را تامین کند. این آرایش این مزیت را دارد که دستگاه در فاصله مناسبی از عضوی که قرار است تخریب شود کار می‌کند. با این حال استفاده از کابل اغلب به ساختمان‌های کمتر از 15 متر ارتفاع محدود می‌شود.
این تکنیک را می‌توان برای ساختمان‌های اسکلت چوبی، بنایی و دودکش فولادی و همچنین پل‌ها استفاده کرد. شکل 2.12 عملکرد تکنیک کشیدن طناب سیم را نشان می‌دهد. (Hong Kong Cood 2004)
9- ویدیو مدلسازی مطالعه موردی در لیون فرانسه
این ویدیو مدلسازی تخریب یک ساختمان 3 طبقه کارخانه به روش کشش با کابل را نمایش می‌دهد. مدلسازی با نرم‌افزار Bullet Constraints Builder software for Blender انجام شده است. این ویدیو مربوط به یک مطالعه موردی در لیون فرانسه است. در این مدلسازی مشخص است که با تضعیف ستون‌های کلیدی و متعاقباً کشیدن ساختمان با کابل عملیات تخریب قابل انجام است. لینک این ویدیو در زیر آورده شده است.
https://youtu.be/TJgffcu0_qo?si=wbq8HQxJpWTOpGP4
10- نتیجه‌گیری
ویدیو ابتدایی از این مطاله موردی را تماشا کردیم. بر این اساس آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و پژوهش‌ها بررسی شدند. حال در این زمینه می‌خواهیم یک قضاوت مهندسی داشته باشیم. می‌توان گفت که تخریب سازه به‌روش کشش با کابل بر اساس آیین نامه مجاز است. همچنین در این اجرا برخی اصول آیین‌نامه‌ای رعایت شده اما برخی اصول مهم نیز رعایت نشده است. حال براساس این تجربه کسب شده نیاز است تا در روش‌های اجرای آتی سایر اصول اجرایی و آیین نامه‌ای نیز رعایت شوند.
11- مراجع
- مبحث 12 مقررات ملی ساختمان ( ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا ) ویرایش 1392
- نشریه 55 سازمان برنامه و بودجه ( مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی ) ویرایش 1383
- آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی مصوب شورای عالی حفاظت فنی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- BRITISH STANDARD (BS) 6187:2000, Code of practice for demolition
- Code of practice for demolition of buildings, 2004, Hong Kong standards
- Demolition work, Code of Practice, 2021, Workplace Health and Safety Queensland
- Investigation of Building Demolition Practices and Safety Precautions on Selected Sites of Addis Ababa, 2016, Addis Ababa UNIVERSITY
